ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗΣ ΚΑΙ ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗΣ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΜΕ ΘΕΜΑ:
ΟΨΕΙΣ ΤΟΥ ΜΑΖΟΧΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ
Οι πρώτες σκέψεις του Freud για τον σαδο-μαζοχισμό καταγράφονται το 1905 στην πρώτη έκδοση των τριών Δοκιμίων για τη Θεωρία της Σεξουαλικότητας και επικεντρώνονται στη μάλλον απλή και προφανή αλήθεια ότι η σεξουαλικότητα του άνδρα “περιέχει” περισσότερη επιθετικότητα.
Έτσι, σε σχέση με την ανδρική σεξουαλικότητα ο σαδισμός έμοιαζε να προηγείται του μαζοχισμού, αλλά ο Freud ήταν πολύ οξυδερκής για να αποδεχθεί αυτό το φαινόμενο, πολύ πριν αντιληφθεί ότι ο μαζοχισμός, όχι ο σαδισμός, ήταν πρωτογενής και ερωτογενής. Το 1905 είχε την ικανότητα να πει ότι η αντιθετική διαφορά μεταξύ σαδισμού και μαζοχισμού δεν οφείλεται μόνο στην επιθετικότητα, αλλά και στην αμφισεξουαλικότητα, έτσι ώστε απαραιτήτως ο σαδιστής και ο μαζοχιστής να είναι ένα και το αυτό πρόσωπο.
Το ισχυρό από κάθε άποψη μεταψυχολογικό κείμενο του 1915 πάνω στα πεπρωμένα των ενορμήσεων δίνει νέες προοπτικές, που λίγο μετά ο Freud θα αναπτύξει σε μια αυθεντική θεωρία για τον σαδομαζοχισμό. Εδώ τον συνδέει στενά με την προγεννητική πρωκτικότητα, αλλά η σύνδεσή του με την Οιδιπόδεια φαντασίωση έρχεται στο κείμενο του 1919, “Χτυπούν ένα παιδί”. Σαυτό διερευνά την παγκόσμια αλλά ασυνείδητη αίσθηση ενοχής και προετοιμάζει τις βασικές έννοιες από τις οποίες θα αναπηδήσει, πέντε χρόνια μετά, η υπόθεση πάνω στην ανθρώπινη “ανάγκη για τιμωρία” με “Το Οικονομικό Πρόβλημα του Μαζοχισμού”(1924). Εκεί ξανασυζητά τον “ερωτογενή μαζοχισμό”, του 1905 με τη σφοδρή επιθυμία του πόνου, για να υπογραμμίσει τους άλλους δύο τύπους. Τον “γυναικείο μαζοχισμό” που τον αντιλαμβάνεται ως τον λιγότερο μυστηριώδη, και κυρίως με την τρομερή και πειστική ανάλυση του “ηθικού μαζοχισμού”, κατά το πλείστο ασυνείδητου, ένα είδος ενόρμησης προς την αποτυχία. Το οικονομικό πρόβλημα στον μαζοχισμό έγκειται στο ότι στη μαζοχιστική εμπειρία “η αρχή της ευχαρίστησης μοιάζει να παραλύει και ο φύλακας της ψυχικής μας ζωής …να είναι ναρκωμένος”. Αρχή της νιρβάνα/ενόρμηση θανάτου. Είναι σημαντικό ότι το κείμενο για το οικονομικό πρόβλημα του μαζοχισμού, του 1924, βρίσκεται στη σειρά των κειμένων της μεγάλης μεταψυχολογικής στροφής στη σκέψη του, αυτήν του 1920, με το “Πέραν της αρχής της ευχαρίστησης”, όπου εισάγει την ενόρμηση θανάτου και λίγο καιρό μετά, το 1923, με “Το Εγώ και το Αυτό”, όπου εισάγει την δομική θεωρία για το ψυχικό όργανο. Η σύνδεση δεν είναι μόνο χρονική, καθώς ο ηθικός μαζοχισμός συνδέεται με την ενόρμηση θανάτου, αλλά και με ποιότητες που αφορούν τη σχέση των τριών δομικών στοιχείων δηλαδή του Αυτό, του Εγώ και του Υπερεγώ.
Παραλαμβάνοντας αυτήν την πλούσια κληρονομιά, όλες οι επόμενες γενιές ψυχαναλυτών, όλων σχεδόν των σχολών και γραμμών σκέψης, διεύρυναν την έννοια του μαζοχισμού, αποδίδοντάς του ιδιαίτερα σημαντική θέση στην ψυχοπαθολογία. Ενδεικτικά, από τους κλασσικούς ο Nacht (1938) εισάγει τη σύνδεση ανάμεσα στον μαζοχισμό και τις ενορμήσεις της ζωής, ο Berliner και ο Brenner διερευνούν τον μαζοχισμό σε σχέση με το αντικείμενο, ενώ μετέπειτα ο Laplanche και o Grossman μελετούν τη σχέση του μαζοχισμού με τη σεξουαλικότητα και την επιθετικότητα από τη λακανική οπτική. Σε σχέση με τη διαστροφή αξιομνημόνευτα είναι τα κείμενα των Grunberger, Shengold και Novick. Για το θέμα του ηθικού μαζοχισμού γράφουν οι Anna Freud, Fenichel, Theodor Reik, Stanley Coen (1992). Με τον γυναικείο μαζοχισμό ασχολούνται τα κλασσικά για το θέμα κείμενα των Helene Deutsch, Annie Reich, Marie Bonaparte, Chasseguet-Smirguel και πολλών άλλων. Σε όσους έγραψαν σημαντικά κείμενα για τον μαζοχισμό χρειάζεται να συμπεριλάβουμε την Betty Joseph με το “Addiction to Near Death” και τον Otto Kernberg με το “Clinical Dimensions of Masochism”. Και βέβαια το βασικό κείμενο του Benno Rosenberg που αναφέρεται στην όψη του μαζοχισμού ως φύλακα της ζωής, καθώς και του Andre Green που επιχειρεί να διαφοροποιήσει με σαφήνεια τον αρνητικό ναρκισσισμό από τον μαζοχισμό, καθώς γι’ αυτόν, ο τελευταίος είναι πάντα μια κατάσταση που συνεπάγεται πόνο και η αναζήτησή του είναι μια οδός επιβίωσης.
Πραγματικά ο μαζοχισμός είναι μια κόκκινη κλωστή που συνυφαίνεται σχεδόν σε όλο το φάσμα της ψυχοπαθολογίας από τη νεύρωση μέχρι τον ναρκισσισμό, τις οριακές καταστάσεις, την ψυχοσωματική εκτροπή και βέβαια την ψύχωση.
Η Ε.Ε.Ψ.Ψ. διοργανώνει το σεμινάριο για τον μαζοχισμό φιλοδοξώντας να δείξει τις διάφορες πτυχές του, την εμπλοκή του στις ψυχοπαθολογικές οντότητες και στην κλινική πράξη. O Μαζοχισμός είναι πανταχού παρών στον ανθρώπινο ψυχισμό και μπορεί να γίνει μια πανίσχυρη αντίσταση στη θεραπεία. Πέραν του μεγάλου θεωρητικού ενδιαφέροντος της έννοιας, που γίνεται εμφανές από τον όγκο της βιβλιογραφίας και τη σημαντικότητα των συγγραφέων που ασχολήθηκαν με αυτήν, είναι σαφές και το τεράστιο κλινικό της ενδιαφέρον.
Οι θεματικές ενότητες είναι οι ακόλουθες:
1) 11/1/20
Διαδρομές του Μαζοχισμού στην ψυχαναλυτική σκέψη.
Εισηγητής: Σταμάτης Τουρνής, Ψυχίατρος, Ψυχαναλυτής, Διδάσκων της Ε.Ε.Ψ.Ψ.
2) 25/1/20
“Θανατηφόρος” Μαζοχισμός- Μαζοχισμός και ενόρμηση θανάτου.
Εισηγητής: Παύλος Χατζητάσκος, Ψυχίατρος, Διδάκτωρ Ιατρικής, Ψυχαναλυτής, Τακτικό μέλος της Ε.Ε.Ψ.Ψ.
3) 8/2/20
Ο Μαζοχισμός φύλακας της ζωής.
Εισηγήτρια: Γεωργία Χαλκιά, PhD, Ψυχολόγος, Ψυχαναλύτρια, Τακτικό μέλος της Ε.Ε.Ψ.Ψ.
4) 22/2/20
Σχετικά με τον θηλυκό Μαζοχισμό
Εισηγητής: Κώστας Εμμανουηλίδης, Ψυχίατρος, Διδάκτωρ Ιατρικής, Ψυχαναλυτής, Τακτικό μέλος της Ε.Ε.Ψ.Ψ.
5) 7/3/2020
Ο Μαζοχισμός ως διαστροφή /”Χτυπούν ένα παιδί”
Εισηγητής: Κώστας Ταλφανίδης, Παιδοψυχίατρος, Ψυχαναλυτής, Διδάσκων της Ε.Ε.Ψ.Ψ.
6) 21/3/2020
Οδυνηρές απαντήσεις σε κλινικά διλήμματα. Ο (σαδο)μαζοχισμός στη μεταβίβαση -αντιμεταβίβαση
Εισηγήτρια: Χαρά Καραμανωλάκη, Ψυχίατρος, Ψυχαναλύτρια, Διδάσκουσα της Ε.Ε.Ψ.Ψ., Πρόεδρος του ΔΣ της Ε.Ε.Ψ.Ψ., υπεύθυνη του Τμήματος Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας της Α΄ Ψυχιατρικής Κλινικής ΕΚΠΑ.
Δυνατότητα συμμετοχής στο σεμινάριο έχουν παιδοψυχίατροι, ψυχίατροι, ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί και άλλοι επαγγελματίες του χώρου της ψυχικής υγείας.
Το σεμινάριο πραγματοποιείται τις παραπάνω ημερομηνίες ημέρα Σάββατο 10:00 με 13:00 στα γραφεία της Ελληνικής Εταιρείας Ψυχανάλυσης και Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας, Μιχαλακοπούλου 41-43 και θα ολοκληρωθεί σε έξι συναντήσεις. Η κάθε συνάντηση περιλαμβάνει δύο ενότητες. Η πρώτη αφορά την παρουσίαση από τον εκάστοτε εισηγητή του θεωρητικού θέματος και η δεύτερη την παρουσίαση κλινικού υλικού από μέλος της ομάδας των συμμετεχόντων, σε συνεννόηση με τους υπεύθυνους του σεμιναρίου και τον εισηγητή.
Το κόστος συμμετοχής ανέρχεται στα 120 ευρώ. Υπάρχει η δυνατότητα τμηματικής καταβολής κατά τη διάρκεια του σεμιναρίου.
Δηλώσεις συμμετοχής έως τις 11 Δεκεμβρίου στο e-mail της Ε.Ε.Ψ.Ψ. Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε. ή στη γραμματεία της Ελληνικής Εταιρείας Ψυχανάλυσης και Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας τηλ. 210 7712901.
Απαραίτητη η αποστολή βιογραφικού σημειώματος. Η αποστολή βιογραφικού δεν είναι απαραίτητη για όσους έχουν στείλει σε προηγούμενη αίτηση.
Αριθμός συμμετεχόντων: 25. Σε περίπτωση που θα χρειασθεί να γίνει επιλογή, κριτήρια θα αποτελέσουν η ευαισθητοποίηση στην ψυχοδυναμική προσέγγιση, η κλινική εμπειρία και ο χρόνος αποστολής της αιτήσεως (σειρά προτεραιότητας).
Η Επιτροπή Σεμιναρίων της Ε.Ε.Ψ.Ψ.
Γρηγόρης Μανιαδάκης
Σταμάτης Τουρνής
Παύλος Χατζητάσκος
